| |
|
 |
Kereste; yapı işlerinde ve marangozlukta kullanılmak üzere kesilip biçilerek işlenmeye hazırlanmış ağaçlara denir. Kerestenin doğal kaynağı ormanlardır. İnsanlar tarih boyunca ormanlardan büyük faydalar sağlamıştır. Bir kısım ilkel insanlar barınaklarını ağaç tepelerine yaparak düşmanlarından ve vahşi hayvanlardan korunma yollarını aramış; daha sonra barınaklarını kütüklerden yapma usulünü bulmuşlardır. İnsan oğlunun ilerlemesinde önemli rolü olan tekerlek de ilk defa enlemesine kesilmiş ağaç kütüklerinden yapılmıştır. Deniz ve akarsu ulaşımında kullanılan ilk araç, su yüzünde kolayca yüzdürülebilen ağaç kütükleriydi. Son çağlarda bazı alanlarda demir ve beton, kerestenin yerini almışsa da bazı alanlardaki kereste ihtiyacı günden güne artmaktadır. Hâlâ ahşap evler yapıldığı gibi, kagir yapılarda da döşeme, kapı, pencere kasaları gibi bölümler keresteden yapılır. Her yıl birçok ülkelerdeki kâğıt endüstrisinde milyonlarca ton çam ağacı kullanılmaktadır. Demiryolu traversleri de, kerestenin başlıca kullanıldığı yerlerden biridir. Nehirlerde, limanlarda ve küçük denizlerde çalışan mavnalar, her gün kullandığımız kibrit çöpleri, fıçılar, sandıklar, kutular ve saymakla bitmeyecek daha birçok şeyler çeşitli ağaçlardan elde edilen kerestelerden yapılır.
Kereste Çeşitleri
1. Sert Kereste. — Bu çeşit kereste genel olarak, ılıman iklimli yerlerin, geniş yapraklı ve yapraklarını sonbaharda döken ağaçlarından elde edilir. En önemlileri ceviz, huş ağacı, karaağaç, meşe, akçaağaç, ıhlamur ve dişbudaktır. Sert kerestenin tropikal bölgelerde yetişen ve yaprak dökmeyen ağaçlardan elde edilen çeşitleri de vardır. Tropikal bölgelerde yetişen ağaçlardan sert kereste ede edilenlerin en önemlileri ise maun, abanoz, tek ve gül ağaçlarıdır. Bu ağaçlardan, özellikle müzik aletlerinin yapımı ve iç dekorasyon gibi ince işlerde kullanılan değerli keresteler elde edilir. Bu çeşit sert keresteler, iyi cilâ tutmaları, kolayca işlenebilmeleri, kesitlerindeki damarların güzel ve zarif şekilleri bakımından değerlidir.
Sert kereste en çok mobilya, ince doğramacılık işlerinde kullanılır. Diğer kereste çeşitlerine göre daha az kıymıklıdır, daha çok eğlip bükülür.
2. Yumuşak Kereste. — Kerestenin bu çeşidi en çok, çam, ladin, köknar, sedir ve bazı serviler gibi kozalaklı ağaçlardan elde edilir. Bunların çoğu yaz kış yapraklarını dökmez. Gövdeleri kıvrımlı değildir, yukarı doğru dümdüz uzanır. Yumuşak kereste, sert keresteye göre çok daha hafif, sağlam, fakat kıymıklı olur. Buna karşılık eğilip bükülmesi azdır. Bu çeşit kereste en çok yapı malzemesi olarak ve kapı, kutu gibi şeylerin yapımında kullanılır.
Keresteler ayrıca dayanıklı oluşlarına, üzerlerinde bulunan damarlara, çatlaklara ve budaklara göre de sınıflara ayrılır. Bu sınıflandırma, keresteler fabrikadan çıktıktan sonra yapılır. En iyi cins kereste, budaksız olanıdır. Budaklı kerestelere, âdi kereste denir. Bunların da ayrıca iyi ve kötü cinsleri bulunur.
Kerestenin Hazırlanışı
Kerestenin hazırlanmasındaki usuller, elde edildiği yerin şartlarına göre değişir. Ağaçlar ya baltalar, ya da özel makinalarla kesilir. Civarda bir akarsu varsa, tomruklar bu sudan faydalanılarak, istenilen yere ulaştırılır.
Kerestenin hazırlanışında yapılan ilk iş, kesilecek olan ağaçların çentiklenerek işaret edilmesidir. Otuz, kırk santim derinliğinde olan bu çentik, ağacın yıkılacağı tarafta açılır ve ağacın devrileceği yönü belli eder. Baltacılar büyük bir ustalıkla işlerini görürler ve koca ağaçları kısa zamanda keserek devirirler. Bazen ağaçlar uzun ve çift dişli testerelerle kesilir. Ağaç yıkılınca, dallar iyice temizlenip ayıklanır, sonra gövde ölçülüp kütüklere ayrılır. Bu kütükler temizlenerek açılmış olan yollara indirilir. Eğer orman soğuk bir bölgedeyse, yollara su dökülerek karlar dondurulur ve bu şekilde kütükler kolayca aşağı kaydırılır. Burada bütün kış kalan kütükler baharda karlar çözüldükten sonra nehirlerde yüzdürülerek istenilen yere ulaştırılır. Kütükleri nehirler üzerinde yüzdürmekle görevli işçiler, ya bu kütükleri nehir kıyısından takip eder, ya da kütüklerin meydana getirdiği sallar üzerinde giderler. Bunlar kütükleri dikkatle takip edip küçük çağlayanlarda, ya da nehrin kıvrım noktalarında takılıp kalmamalarını sağlar. Kütükler nehre indirilince burada büyük sallar halinde bağlanıp römorkörle çekilir. Bazı yerlerde, özellikle büyük akarsuların bulunmadığı yerlerde kütükler dekoville veya ağır kamyonlarla taşınır.
Kereste fabrikaları genel olarak bir göl, ya da akarsu kenarına yapılır. Bu fabrikalarda devamlı olarak işleyen bir kablo, kütükleri sudan alıp sıcak su fıskiyeleri altından geçirerek fabrikaya taşır. Burada kablodan çıkarılan kütükler bir vagona alınır ve bununla büyük testerelerin bulunduğu yere taşınır. Eskiden kütükler, biri kesilecek kütüğün üstüne, diğeri altına yerleştirilmiş olan büyük, daire şeklindeki testerelerle kesilirdi, bugünün büyük fabrikalarında yuvarlak testereler yalnız tahtaları düzeltmek gibi küçük işlerde kullanılmakta, kütükler ise büyük bir hızla işleyen şerit testerelerle kesilmektedir.
Kereste fabrikalarından çıkan keresteler genel olarak pürüzlüdür. Bazı büyük fabrikalarda plânya tezgâhları da bulunduğundan burada keresteler rendelenerek istenilen şekle sokulur. Testereden çıkan keresteler taze ve yaş olduklarından satışa çıkarılmadan önce kurutulurlar. Kurutma işi keresteyi havalandırarak, ya da özel fırınlara koyarak yapılır.
Kereste Talaşının Kullanıldığı Yerler
Keresteler testereden çıktıktan sonra ortada kalan talaşlar hiçbir fabrikada atılmaz, çünkü bunlardan birçok alanlarda faydalanmak mümkündür. Meselâ talaşın, övütüldükten sonra, zamk, tebeşir tozu, kil ve bezir yağı gibi maddelerle karıştırılması ile meydana gelen suni tahtadan birçok dekorasyon işlerinde ve mobilya yapımında faydalanılır. Bundan başka, talaşın iyice sıkıştırılması ile meydana gelen küçük briketler, soba ve ocaklar için mükemmel bir yakacaktır. Kereste işleyen bütün fabrikalarda yakacak olarak bu talaş briketlerinden faydalanılır. Kerestelerin fabrikalarda artakalan küçük parçaları da birçok işlerde kullanılır. Bunlardan kutular, kapı tokmakları gibi şeyler yapılır. Övütülerek sıkıştırıldıktan sonra yalıtma işlerinde de faydalanılır. Bir çeşit çam ağacının kerestelerinden kalan parçalardan ise çam yağı, terementi ve reçine elde edilir. Bütün bunlardan sonra kalan kereste tortusu da kâğıt yapımında kullanılır. |
